داروی اپی نفرین (آدرنالین): عوارض و کاربردها

مقدمه و شناخت داروی اپی نفرین

• نام تجاری (Brand Names): آدرنالین (Adrenalin) – اپی‌پن (EpiPen) – اپی‌نالین (Epinaline)
• نام ژنریک: اپی نفرین Epinephrine
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): قلبی عروقی، آلفا-بتا آگونیست
• نحوه مصرف: تزریقی
• مکانیسم اثر: آگونیست گیرنده های آدرنرژیک آلفا، بتا 1 و بتا 2

داروی اپی نفرین چیست؟

اپی نفرین که با نام آدرنالین نیز شناخته می‌شود، هم یک هورمون و هم یک دارو است. این هورمون بخشی از واکنش جنگ یا گریز است. فرض کنید چیزی شما را وحشت‌زده کرده است، نبضتان تند می‌زند و رنگ از پوست‌تان می‌پرد. همه این‌ها به دلیل آزاد شدن اپی نفرین است.

غدد فوق کلیوی فرد، اپی نفرین تولید می‌کند که به تنظیم عملکرد اندام‌ها کمک می‌کند. این هورمون معمولاً زمانی که بدن تحت استرس است، آزاد می‌شود.

داروی اپی نفرین ابزاری مفید در درمان فوریت‌های پزشکی است. این دارو اولین خط درمان برای واکنش‌های آلرژیک شدید یا تهدیدکننده زندگی است که به عنوان آنافیلاکسی شناخته می‌شوند.

داروهای مرتبط/مشابه

داروهای زیر مشابه اپی نفرین مقلد سمپاتیک هستند و بر روی گیرنده‌های آلفا آدرنرژیک و بتا آدرنرژیک به طور مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر می‌گذارند.

• افدرین (Ephedrine)
• نور اپی نفرین (Norepinephrine)
• سودو افدرین (Pseudoephedrine)

نکات کلیدی دارو

اگر علائم شما بهبود یافت و پس از یک دوز اپی‌نفرین برنگشت، نیازی به تماس با اورژانس یا مراجعه به اورژانس نیست. با این حال، اگر علائم بدتر شدند یا برگشتند، باید دوز دوم اپی‌نفرین را مصرف کنید و برای مراقبت‌های اورژانسی با اورژانس 115 تماس بگیرید.

چه کسانی ممکن است نتوانند داروی اپی نفرین مصرف کنند

افرادی که به هر یک از موارد زیر حساسیت دارند، باید قبل از استفاده از اپی نفرین با پزشک خود مشورت کنند.

اگر واکنش آلرژیک شدیدی دارید، حتی اگر به اپی نفرین یا هر یک از مواد تشکیل دهنده زیر حساسیت دارید، همچنان باید از آن استفاده کنید.

• آدرناکلیک (Adrenaclick)
• اپی نفرین (Epinephrine)
• اپی پن (EpiPen)
• سولفیت (Sulfite)
• سیمجپی (Symjepi)
• توئینجکت (Twinject)
• هر یک از مواد تشکیل دهنده موجود در محصول خاص ارائه شده

نحوه و زمان مصرف داروی اپی نفرین

مقدار مصرف و قدرت داروی اپی نفرین

• تزریق کننده خودکار یا سرنگ از پیش پر شده برای استفاده زیر جلدی/عضلانی

0.3 میلی‌گرم/0.3 میلی‌لیتر (EpiPen)

• محلول تزریقی

0.1 میلی‌گرم/میلی‌لیتر (1 میلی‌گرم/10 میلی‌لیتر)

1 میلی‌گرم/میلی‌لیتر

• تزریق وریدی

دوز توصیه شده: 0.5-1 میلی‌گرم (5-10 میلی‌لیتر)

در طول عملیات احیا، 0.5 میلی‌گرم (5 میلی‌لیتر) وریدی هر 5 دقیقه

• تزریق داخل قلبی

تزریق داخل قلبی در صورتی که زمان کافی برای ایجاد مسیر وریدی وجود نداشته باشد.

دوز معمول بین 0.3 تا 0.5 میلی‌گرم (3 تا 5 میلی‌لیتر) است.

تغییرات در دوز مصرفی داروی اپی نفرین

بیماران مسن ممکن است به طور خاص به اثرات این دارو حساس باشند. به آرامی تزریق کنید زیرا خطر عوارض جانبی در این بیماران بیشتر است؛ برای درمان آنافیلاکسی، دوزهای اولیه پایین‌تری را در نظر بگیرید.

نحوه مصرف داروی اپی نفرین

این دارو به ۳ شکل موجود است: سرنگ و کیت سوزن تزریق خودکار، سرنگ از پیش پر شده یا ویال.

ویال

یک پرستار یا سایر متخصصان آموزش‌دیده سلامت، این دارو را در یک مرکز پزشکی برای درمان افت فشار خون ناشی از شوک سپتیک به شما تزریق می‌کنند. این دارو از طریق سوزنی که در یکی از رگ‌های شما قرار می‌گیرد، تزریق می‌شود.

سرنگ و کیت سوزن تزریق خودکار

اگر از این دارو در خانه استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که شما یا هر یک از اعضای خانواده‌تان دقیقاً نحوه مصرف آن را می‌دانید.
این دارو فقط زیر پوست یا داخل عضله ران خارجی شما تزریق می‌شود. این دارو را داخل رگ، عضله باسن یا انگشتان دست، پا، دست یا پا تزریق نکنید زیرا انجام این کار ممکن است احتمال بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد.

تا زمانی که آماده استفاده از دستگاه تزریق خودکار نیستید، ضامن آبی رنگ (EpiPen®) روی دستگاه تزریق خودکار را جدا نکنید. قبل از استفاده، هر از گاهی دستگاه تزریق خودکار را بررسی کنید تا مطمئن شوید که ضامن آبی رنگ (EpiPen®) بالا نیامده و بتوان به راحتی آن را از لوله حامل جدا کرد.

اگر قصد استفاده از تزریق‌کننده خودکار را دارید، با یک دست، ضامن ایمنی آبی (EpiPen®) را مستقیماً به بالا بکشید و با دست دیگر قلم را نگه دارید.

سر سوزن (انتهای نارنجی سرنگ تزریق خودکار) را محکم به قسمت بیرونی ران فشار دهید تا صدای «کلیک» ایجاد شود. این نشان می‌دهد که تزریق شروع شده است. سرنگ تزریق خودکار باید حداقل 3 ثانیه پس از فعال شدن در جای خود باقی بماند.

سرنگ از پیش پر شده

تا زمانی که آماده استفاده از آن نشده‌اید، درپوش سوزن را برندارید. در حالت نشسته، سرنگ را به آرامی داخل ران تزریق کنید. پیستون را تا انتها فشار دهید تا صدای «کلیک» بشنوید. آن را به مدت 2 ثانیه نگه دارید. سرنگ را خارج کرده و ناحیه را به مدت 10 ثانیه ماساژ دهید. بلافاصله پس از تزریق با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت نیاز، می‌توانید دارو را از روی لباس خود تزریق کنید.

اگر واکنش آلرژیک شما پس از اولین تزریق بهبود نیافت، ممکن است نیاز به تزریق بیش از یک دوز داشته باشید. با این حال، اگر برای یک واکنش به بیش از ۲ تزریق نیاز باشد، این تزریق‌ها باید فقط تحت نظارت پزشک انجام شوند.

اگر از تزریق اپی‌نفرین برای کودک استفاده می‌کنید، حتماً قبل و در حین تزریق، پای او را محکم در جای خود نگه دارید و حرکت او را محدود کنید.

این دارو را همیشه برای استفاده اضطراری در صورت بروز واکنش آلرژیک شدید، همراه خود داشته باشید.

کیت‌های تزریق را مرتباً بررسی کنید تا مطمئن شوید که رنگ مایع تغییر نکرده است. باید شفاف و بی‌رنگ باشد. اگر رنگ مایع تغییر کرده (صورتی یا قهوه‌ای رنگ)، کدر شده یا ذراتی در آن وجود دارد، از این دارو استفاده نکنید.

پس از استفاده، تزریق‌کننده خودکار، سرنگ از پیش پر شده یا ویال را دور بیندازید.

مدت زمان مصرف

هر 5 تا 15 دقیقه می تواند تکرار شود. برای تزریق با تکرار بیشتر از 2 دوز متوالی باید تحت نظارت مستقیم پزشکی انجام شود.

اگر بیش از حد داروی اپی نفرین مصرف کردید چه کاری باید انجام دهید؟ (اوردوز در دارو)

اگر این دارو را بیش از حد استفاده کردید یا به مشکل اوردوز برخوردید یا شخصی که در کنار شماست به این مشکل برخورد، با شماره‌های اورژانس 115 و همچنین شماره‌های 1490 یا 190 برای تماس با مراکز کنترل مسمومیت، تماس بگیرید. همچنین، مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم با شماره 09646 نیز می‌تواند در این زمینه کمک‌رسان باشد.

عوارض جانبی داروی اپی نفرین

عوارض جانبی رایج

شایع‌ترین عوارض جانبی اپی‌نفرین در زیر فهرست شده‌اند. در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی که شما را آزار می‌دهد، به پزشک خود اطلاع دهید:

• اضطراب
• بی‌قراری
• لرزش
• ضعف
• سرگیجه
• عرق کردن
• ضربان قلب سریع
• رنگ‌پریدگی
• تهوع یا استفراغ
• سردرد
• مشکلات تنفسی

ممکن است عوارض جانبی دیگری از اپی‌نفرین وجود داشته باشد که در اینجا ذکر نشده‌اند. اگر فکر می‌کنید دچار عارضه جانبی دارویی شده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.

عوارض جانبی جدی

اگرچه عوارض جانبی جدی اپی نفرین کمتر شایع هستند، اما در ادامه به همراه اقدامات لازم در صورت بروز آنها شرح داده شده‌اند:

• واکنش‌های محل تزریق: اپی نفرین فقط باید در وسط قسمت بیرونی ران تزریق شود. تزریق اپی نفرین به سایر قسمت‌های بدن می‌تواند عوارض جانبی جدی و حتی آسیب دائمی ایجاد کند. اگر اپی نفرین به طور تصادفی به سایر قسمت‌های بدن تزریق شود، فوراً کمک پزشکی دریافت کنید.
• عفونت‌های پوستی: اپی نفرین ممکن است در محل تزریق باعث عفونت شود. در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونت پوستی زیر در محل تزریق، با پزشک خود تماس بگیرید.
• قرمزی
• تورم
• حساسیت
• گرما

اگر موارد زیر را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید:

اگر بیمار غش کرده، دچار تشنج شده و در تنفس مشکل دارد یا نمی‌تواند بیدار شود، فوراً با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف داروی اپی نفرین

بارداری

بر اساس مقالات منتشر شده، نقص‌های مادرزادی، سقط جنین یا عوارض جانبی برای مادر یا جنین شناسایی نشده است.

شیردهی

هیچ اطلاعاتی در مورد وجود اپی نفرین در شیر مادر و اثرات آن بر نوزادان شیرخوار وجود ندارد؛ با این حال، به دلیل فراهمی زیستی خوراکی ضعیف و نیمه عمر کوتاه آن، انتظار می‌رود انتقال اپی نفرین به شیر مادر کم باشد؛ درمان آنافیلاکسی در بیماران شیرده نباید به تأخیر بیافتد.

مصرف داروی اپی نفرین با سایر داروها و مکمل‌های گیاهی

احتیاط با سایر داروها

در مورد تمام داروهای دیگر خود، به ویژه موارد زیر، به پزشک خود اطلاع دهید:

• داروی آسم
• داروی ضد افسردگی
• داروی سرماخوردگی یا آلرژی (دیفن هیدرامین و غیره)
• داروی قلب یا فشار خون
• داروی تیروئید
• داروی ارگوت – دی هیدروارگوتامین، ارگوتامین، ارگونوین، متیل ارگونوین

سایر داروها ممکن است بر اپی نفرین تاثیر بگذارند، از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها و محصولات گیاهی. همه تداخلات دارویی احتمالی در اینجا ذکر نشده است.

اسامی تجاری موجود در ایران

• آمپول اپی نفرین دی پی 0.01% 10 میلی لیتر
• آمپول اپی نفرین دی پی 1 میلی گرم/1میلی لیتر
• آمپول اپی نالین 1 میلی گرم/1 میلی لیتر

شرایط نگهداری

این دارو را در تیوب پلاستیکی مخصوص حمل آن، محکم بسته و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. آن را در دمای اتاق و دور از نور، گرمای بیش از حد و رطوبت (نه در حمام) نگهداری کنید.

آمپول اپی نفرین را در یخچال قرار ندهید و آن را در ماشین خود، به خصوص در هوای گرم یا سرد، رها نکنید.

اگر دستگاه تزریق خودکار از پیش پر شده افتاد، بررسی کنید که آیا شکسته یا نشتی دارد یا خیر.

هر دارویی را که آسیب دیده یا نباید استفاده شود، دور بیندازید و حتماً جایگزین آن را در دسترس داشته باشید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

شوک آنافیلاکسی یک واکنش ناگهانی، شدید و تهدید کننده حیات است. تشخیص آنافیلاکسی و درمان فوری آن بسیار مهم است. تزریق اپی نفرین می‌تواند باعث نجات جان بیمار شود. در صورت بروز علائم آلرژیک مانند مشکل در تنفس، کاهش فشار خون، کاهش هوشیاری در اسرع وقت با 115 تماس بگیرید.